Medaille wegens betoonden ijver en moed bij den ijsgang op de rivieren in Februarij 1841

Als een land, behept met veel water, en grotendeels omsloten door zee, is de Nederlandse geschiedenis doorspekt met aan water gerelateerde natuurrampen: overstromingen, storm, extreme warmte- en droogte, maar ook ijsgang. IJsgang kan worden gedefinieerd als "Het zich bewegen van drijfijs door stroming op een rivier". Het is het gevolg van ijskaring ("Het kruien van het ijs bij het losgaan van de rivier" ) en het veroorzaakt schade aan dijken en andere waterkeringen, stijging van de waterstand en bij extreme ijsgang kunnen gevaarlijke situaties ontstaan door het opwerpen van ijsdammen, door welk gewicht dijken kunnen breken.

Het belonen van verdiensten tijdens natuurrampen was niet iets vanzelfsprekends. En zeker niet van regeringswege. Voor het eerst werden in 1825, naar aanleiding van de grote watersnood in dat jaar, door de Koning vier grote zilveren medailles (voor menslievend hulpbetoon) uitgereikt. Daarnaast werden diverse beloningen door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen toegekend.

Pas in 1841 kwam er verandering in het van regeringswege verlenen van onderscheidingen. Aanleiding was de ijsgang, welke tussen december 1840 en februari 1841 plaats had op diverse rivieren in het land. Op 12 mei 1841 stuurde de minister van Binnenlandse Zaken een 'kort verslag' aan Zijne Majesteit de Koning over de gebeurtenissen die hiermee gepaard gingen. Dit verslag is gepubliceerd in de Nederlandsche Staatscourant van 29 mei 1841.

De Koning wenste een aparte medaille als beloning voor hen die zich hadden onderscheiden. Na enige correspondentie met de Rijks Munt werd besloten een algemene voorzijde te gebruiken die al was ontworpen voor een penning die geslagen was ter gelegenheid van het bezoek van de Koning aan de Munt eerder dat jaar. De keerzijde zou een lauwerkrans krijgen, waarna in die lauwerkrans een opdracht aan de gedecoreerden zou worden gegrafeerd.

De medaille omschrijft zich als volgt:
Voorzijde het naar links gewend borstbeeld van Willem II met het randschrift: "WILLEM II KONING DER NEDERLANDEN", met in de afsnede onder het portret: "V.D.K.".
Op de keerzijde een lauwerkrans, aan de bovenzijde bijeenkomend bij een bloem en aan de onderzijde bijeengebonden met een lint. In het veld een inscriptie: "van wege den Koning aan . . . . . . wegens betoonden ijver en moed bij den ijsgang op de Rivieren in Februarij 1841".

De eerste 45 medailles werden verleend bij Koninklijk besluit van 31 mei 1842 no. 82. Bij Konninklijk besluit van 7 juli 1841 no. 205 werden nog drie mensen gedecoreerd die initieel vergeten waren. Daarna volgde nog vele verzoeken, maar deze werden niet gehonoreerd. De lijst van ontvangers is bekend.

Literatuur

Spaans Azn., M. & C.P. Mulder (2009). Wel Verdiend. Deel 10. Watersnoodmedailles. 's-Gravenhage/Rotterdam: eigen uitgave.