Decorati

Onderscheidingen van de Republiek Litouwen aan Nederlanders verleend

Na lange tijd onderdeel van Rusland te zijn geweest, werd Litouwen in 1918 een zelfstandige republiek. Lang heeft dit niet mogen duren. Reeds in 1940 werd zij wederom door Rusland, nu de Sowjet Unie, bezet en omgedoopt in de Litouwse Sowjet Republiek. Na de omwenteling van 1991 werd Litouwen wederom zelfstandig.

Orde van Vytautas de Grote

Deze orde werd in 1930 gesticht als beloning voor langdurige diensten aan de staat bewezen. De Orde bestaat uit een speciale klasse (de keten), vijf gewone klassen en drie medailles.
De gewone klassen en de medailles worden toegekend met en zonder zwaarden.

Het ontwerp van de orde was van de kunstenaar Jonas Burba. De ordetekenen werden gefabriceerd bij het Zwitserse medaillehuis Huguening Le Locle. Het insigne van de Orde is een vierarmig, wit geëmailleerd kruis, hangende van een kroon. In het midden van een kruis is een heraldisch wapenschild geplaatst. Op de voorzijde is hier een ridder op te zien, op de keerzijde een "V". Op de armen van de keerzijde staan de data "1430" en "1930".

Het lint van de Orde is wit met aan weerszijden een brede oranje baan.

De Orde is verleend aan Nederlanders.

Speciale Klasse: Keten

Het Kruis van Vytis

De eerste onderscheiding die door de nieuwbakken republiek werd ingesteld is het Ereteken voor Militaire Verdienste. Deze werd ingesteld met goedkeuring van de Ministerraad op 26 mei 1919. Het kruis werd ontworpen en uiteindelijk goedgekeurd door de provisionele regering op 30 juli 1919 onder de naam "Kruis van het Moederland".
Algemene Legerorder nummer 127 van 7 augustus 1919 verdeelde het kruis in drie klassen en bepaalde de vormgeving van het kruis. Het zou een vierarmig kruis worden met op elk van de armen de inscripte "Uz Tevyne" (voor het Moederland). Het kruis zou in staal geslagen worden voor de 1e en 2e klasse en de derde klasse zou van brons zijn. Als "lint" zou een metalen krans van eikenbladeren voor de 1e en 2e klasse gaan gelden. Voor dragers van het kruis zou een zwart en rood lint als knoopsgatversiersel gebruikt gaan worden.
Het voorgestelde ontwerp van het kruis lijkt teveel op dat van het Kruis van Sint Joris van Rusland en is onacceptabel voor de provisionele regering. Er wordt dus een nieuw ontwerp gemaakt: een dubbel kruis (een lange verticale arm, met op 2/5 en 3/5 van de totale lengte zijarmen) met in het midden een schild waarop de Litouwse Ruiter is afgebeeld. Hierdoor krijgt het kruis al snel de naam "Kruis van Vytis" (Vytis is de Litouwse Ruiter).
De 1e klasse zou de laagste klasse worden en de 3e klasse de hoogste. De metaalsoort en het embleem op het lint zou het verschil aan gaan geven. Daarnaast werd bepaald dat elke klasse 2 graden zou kennen: een 1e graad met zwaarden (voor daden op het strijdveld) en een 2e graad zonder zwaarden (voor verdiensten in tijden van oorlog, niet zijnde dapperheid).

In 1927 wordt de naam van de onderscheiding gewijzigd in Orde van het Kruis van Vytis, waarbij de 1e klasse de hoogste wordt en de 3e de laagste. Ook komen er in de loop der jaren nog twee klassen bij.

In 1940 houdt de Orde op te bestaan, om pas in 1991 weer opnieuw in het leven geroepen te worden.

Het Kruis van Vytis is in totaal drie keer aan een Nederlander verleend. Deze drie verlening zijn alledrie ter gelegenheid van een Nederlands vlootbezoek aan de havenstad Memel van 24 t/m 26 juni 1925. Alledrie kregen ze de 2e klasse in de 2e graad.

Er is ook sprake van een Nederlands legerofficier die een 2e klasse in de 2e graad zou hebben ontvangen (zie: Kavaliauskas (1996), p. 55). Bert Keers verwijst deze verlening naar de fabelen (Keers (2011, december), p. 49).

Orde van Groothertog Gediminas

Deze orde werd in 1927 gesticht als beloning voor verdienstelijke burgers. De orde had aanvankelijk vier klassen, waarbij de 4e klasse de laagste was en de 1e klasse de hoogste. In 1930 werden de statuten van de orde aangepast en vanaf dat moment waren er vijf klassen en drie medailles (goud, zilver en brons).

Het ontwerp van de orde was van de voormalige Russische kapitein Lopukhin. Dit ontwerp zou later op details aangepast worden door de Litouwse schilder Jonas Buracas. Het is een kruis in de vorm van een zwartgeschilderde X. Hieroverheen ligt een wit geëmailleerd kruis met aan de uiteinden drie gouden stralen. Tussen de armen van het zwarte kruis bevinden zich tevens elke keer drie gouden stralen. De gouden stralen worden bij elkaar gehouden door een gouden ring, die tussen het kruis doorloopt. In het midden van het kruis bevindt zich een ruitvormig medaillon met doorzichtig rood emaille erop. In dit emaille bevindt zich het embleem "Gediminas Pilaren" in zilver. De keerzijde van het kruis is vlak.

Het lint van de orde is geel met aan weerszijden een zwarte baan. In het midden van het lint lopen tevens twee zwarte banen.

De orde is in een aantal graden ook aan Nederlanders verleend.

Grootkruis

Commandeur

Keers noemt in zijn artikel de naam van Penn niet, terwijl Mulder et al. bij London en Greber zich afvragen of dit wel Nederlanders betreffen.

Officier

Wederom zijn er verschillen tussen Keers en Mulder. Keers noemt in zijn artikel Hoek niet, terwijl hij de rangen van Mery, Heijne en Handorph als kapitein-ter-zee geeft. Mulder noemt de rangen slechts als 'kapitein'. Dit geeft hij tevens als rang bij Huygelein, terwijl Keers daar weer geen functie geeft. Mulder stelt daarnaast weer bij de eerste vier de vraag of dit wel Nederlanders betreft.

Ridder

Orde van Verdienste voor Litouwen

De Orde is ingesteld in 2002 als beloning voor verdiensten jegens de Republiek Litouwen.

De Orde is aan Nederlanders verleend:

Grootkruis

Commandeur Grootkruis

Commandeur

Officier

Ridder

Medaille

Bronnen

Kavaliauskas, V. (1996). Orders, Decorations and Medals of Estonia, Latvia and Lithuania 1918-1940. Kopenhagen, Ordenshistorisk Selskab.
Keers, B. (2011, december). Een Litouws Vytis Kruis gegeven aan een Nederlander. Decorare. 26, p. 43-50.
Mulder, C.P. & P.A. Christiaans (2008). Wel Verdiend. Deel 7c. Buitenlandse onderscheidingen aan Nederlanders verleend. Scandinavische onderscheidingen in het bijzonder die van Finland en de Baltische Staten. Rotterdam/’s-Gravenhage: eigen uitgave, p. 69-74.